20 Ocak 1921 Yeni Yolculuk…Nihal Taş,ın kaleminden..Teşkilatı Esasiye İle Yeni Bir Dönem Başlar. Türkiye Cumhuriyeti’nin Temel Taşları Atıldı!”
20 Ocak 1921 tarihli, Türkiye Devleti’nin ilk anayasası, çok kısa 23 maddesi ve bir de özel maddesi vardır. Kısa oluşunun nedeni tahmin edilebileceği üzere zamanın uzun bir anayasa hazırlamaya elverişli olmadığı gibi çabuk karar almayı sağlamak ve şartlara göre zamanı kullanabilmek. Bir de bunlara ek olarak, bu tarihte Osmanlı Hükümetinin bir başka anayasası vardı bu sebeple 1921 tarihinde iki anayasalı devir yaşanmıştır.
Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı’nda mağlup olmuş, ardından imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile işgal altına girmiş ve Osmanlı hükümeti, İstanbul’da bir süre daha varlığını sürdürmüş ancak bu dönemde işgal kuvvetleriyle mücadele edilmiştir. Milli Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkarak bağımsızlık mücadelesini başlatmıştır.
Milli Mücadele’nin ilk büyük toplantısı olan Sivas Kongresi’nde, Türk milletinin bağımsızlığını savunacak bir hükümetin kurulması kararı alınmıştır. Bu hükümet, Ankara’ya taşınarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) olarak adlandırılmıştır. Erzurum ve Sivas kongrelerinde, milli bir hükümetin kurulması ve işgallere karşı mücadelenin sürdürülmesi kararı alınmıştır.
Ankara’da açılan TBMM, Teşkilatı Esasiye’yi hazırlayacak olan hükümetin temelini oluşturdu. TBMM, Osmanlı Meclisi’nin yerine geçerek bağımsız Türk devletinin temelini atmıştır.
Teşkilatı Esasiye ve 1921 Anayasası; TBMM, 20 Ocak 1921 tarihinde Teşkilatı Esasiye adlı bir temel belgeyi kabul etti. Bu belge, daha sonra 1921 Anayasası olarak adlandırıldı ve Türkiye’nin ilk yazılı anayasası oldu. Anayasa, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel teşkilatını ve yönetim ilkelerini belirledi.
Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri, 1921 Anayasası ile atılmış ve devletin temel çerçevesi “Teşkilatı Esasiye” prensipleriyle şekillendirilmiştir. Bu temel belge, Türkiye’nin kuruluş döneminde devletin temel teşkilatlanma ilkelerini belirleyerek, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve millet egemenliği gibi kavramları öne çıkarmıştır.
Teşkilatı Esasiye, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında devletin yönetim anlayışını ve temel organizasyonunu belirleyen bir rehber olmuştur. 1921 Anayasası’nın 1. maddesi, “Devletin temel teşkilatı Teşkilatı Esasiye’dir” ifadesiyle, Türkiye’nin yeni kurulan cumhuriyetinin yönetim ilkelerini özetlemiştir.
1921 Anayasası, 1924’te yenisiyle değiştirildi. Bu anayasa ile Türkiye, laik bir cumhuriyet olarak resmi olarak ilan edildi ve hilafet kaldırıldı.
Türk milleti kendi kaderini kendi eline aldı. “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir “diyen 20 Ocak 1921 Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun açtığı yolda 29 Ekim 1923’te cumhuriyet ilan edildi.
The New York Times; “Bir avuç Türk dünyaya meydan okudu.”
Teşkilat-ı Esasiye’de yeni bir devletin kurulacağı ve adının Türkiye devleti olacağından bahsedildi.
Teşkilatı Esasiye süreci, Türkiye’nin bağımsızlığını ilan ederek modern bir devlet olma yolundaki önemli adımları içerir. Bu süreç, Türkiye Cumhuriyeti’nin temel değerlerini ve yönetim ilkelerini belirleyen bir dönem olarak tarihe geçmiştir.
Bu temel prensipler arasında, demokrasi anlayışı büyük bir önem taşımıştır. Halkın egemenliği, devletin temelinde yatan bir prensip olarak vurgulanmıştır. Hukukun üstünlüğü ilkesi, adil bir yargı sistemi oluşturarak birey haklarını koruma amacını taşımıştır. Millet egemenliği ise devletin en temel taşıyıcısı olarak belirlenmiş ve yönetimin millet iradesine dayandığı vurgulanmıştır.
Günümüzde, Teşkilatı Esasiye’nin izleri hâlâ hissedilmekte ve Türkiye Cumhuriyeti’nin temel değerlerini belirleme sürecinde etkili olmaya devam etmektedir. Bu temel ilkeler, Türkiye’nin demokratik, hukuk devleti ve millet egemenliği prensiplerini benimsemesinde etkili olmuş, ülkenin yönetim anlayışını şekillendirmiştir. Bu temel belgenin bize bıraktığı mirası anlamak, Türkiye’nin siyasi evrimini anlamak adına önemlidir.
Teşkilatı Esasiye İlanı ile Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Anayasası Kabul Edildi!
Türkiye Cumhuriyeti’nin yönetimini düzenleyen ilk temel belge olan “Teşkilatı Esasiye” kabul edildi. Bu anayasa, demokrasi, hukukun üstünlüğü ve millet egemenliği prensipleriyle Türkiye’nin temel değerlerini belirlemiştir ve tarihe geçmiştir.
Kaynak; Türk Tarih Kurumu // Atatürk Araştırma Merkezi
Nihal Taş
