Saray’ın ‘itibardan tasarruf’ ile sınavı
Seçim yenilgisi yaşayan iktidar, kamuda tasarruf söylemlerini artırdı. Yaklaşık 9 ay önce tasarruf genelgesi yayımlanmamış gibi hareket eden AKP hükümeti, kamuda kemer sıkacak yeni uygulamaları gündeme aldı.
Havva GÜMÜŞKAYA
Yerel seçimlerde büyük kayıp yaşayan iktidar, kemer sıkma politikaları çerçevesinde bu kez kamu harcamalarında tasarrufu artıracak uygulamalar için hazırlığa koyuldu.
Halk desteğini önemli ölçüde yitiren Erdoğan hükümetinin bunu yeniden kazanabilmek için kamu harcamalarını gündeme aldığı, Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek’in ABD’de yaptığı görüşmelerde açığa çıktı.
ABD’de bir dizi görüşmeler yapan Şimşek’in açıklanacak tedbirlere ilişkin kamu harcamalarında yapılacak tasarrufa daha fazla ağırlık verilmesi yönündeki ifadeleri dikkat çekti. Son dönemde kaybedilen yerel yönetimlerde şatafatlı makam odaları ve lüks yaşamları ile dikkat çeken AKP’li milletvekilleri ve yöneticiler halktan kopuk olmaları nedeniyle eleştiriliyordu. Kamuoyunda büyük tepki yaratan görüntülerin ardından kamuda tasarruf uygulamalarına ilişkin söylemler de arttı.
İktidara yakınlığıyla bilinen gazeteler de ‘kamuda acı reçete geliyor’ haberleri yapmaya başladı. Türkiye Gazetesi’nde yer alan habere göre Bakan Şimşek, AKP’nin son Strateji Kurulu toplantısında, uygulanacak yeni tedbirler hakkında bilgi verdi. Kamunun ‘kemerinde yeni delikler açılmasını’ içerecek yeni tedbirlerin devreye alınması gündeme geldi. Şimşek, sadece ek ödenek taleplerinin reddedileceğini değil, bütün harcama kalemlerinde kesintiye gidileceğini ve her kurumun bütçesinde belli oranda küçülme olacağını anlattı. Hazine ve Maliye Bakanlığı da belli aralıklarla alınan tedbirlerin takibini yapacak.
Söz konusu haberde tasarrufların kırtasiyeden elektriğe, yakıttan sağlık harcamalarına kadar birçok başlığı içereceği, özellikle resmi taşıt kullanımına sınırlama getirileceği belirtildi. Haberleşme giderleri, personel görevlendirmeleri, basın ve yayın giderleri, kırtasiye ve demirbaş alımları gibi giderlerde de kesinti yapılacağı ifade edildi. Yine kamu kurumlarının; temsil, tören, ağırlama, tanıtım ve personel giderleri, enerji ve su alımları, personel servisi hizmetiyle ilgili giderlerinin bütçeleri de küçültülecek.
GENELGEYE KENDİ UYMADI
Temmuz 2023’te başlatılan kemer sıkma politikalarına ek olarak Şimşek imzasıyla tasarruf tedbirleri konusunda bir genelge gönderilmişti. “Kamu harcamalarının rasyonelleştirileceği” savunulan genelgede kamu kurumlarından taşıt sayılarını minimuma indirmeleri; temsil, tören ve ağırlama giderlerini kısmaları istendi. Ancak genelge sadece yayımlandığıyla kaldı.
Temmuz’da vergi gelirlerini artıran ek bütçe ile kamu kurumlarının ödenekleri de artırıldı. Birçok kamu kurumuna ek bütçe dahi yetmedi. Harcamalar genel seçim sonrasında hız kazandı.
Garanti ödemeleri, müteahhitlik giderleri, uçak, otomobil, bina kiralamaları, iktidara yakın dernek ve vakıflara aktarılan paralar bütçede karadelik oluşturmaya devam etti. Tasarruf genelgesinin yayımlandığı temmuz ayından 2023 yılsonuna kadar enerji, kırtasiye, büro malzemeleri dâhil tüketime yönelik mal ve malzeme alımları adı altında 146,2 milyar TL harcandı. 2023 yılının tamamında yapılan harcama tutarının yüzde 63’ü tasarruf genelgesinden sonra yapıldı.
Ayrıca temmuz-aralık döneminde Şimşek’in dış kaynak arayışlarının hızlandığı ve sık sık yurtdışına çıktığı dönemde 4,5 milyar TL’lik hava taşıtı kiralaması gideri kaydedildi. Yılın tamamında yapılan hava taşıtı kiralama giderinin yüzde 87’si yine tasarruf genelgesinden sonra harcandı.
ÖRTÜLÜ HARCAMA TAM GAZ
Kamu harcamalarında tasarruf gündeme gelirken Saray’ın ‘itibardan’ tasarruf edip etmeyeceği de tartışma konusu olacak. Temmuz ayında yayımlanan tasarruf genelgesi sonrası yapılan harcamalar Saray’ın kemerini ne kadar sıktığını gösterdi. Temmuz-Aralık döneminde Cumhurbaşkanlığı’nın harcamaları 5,7 milyar lira oldu. Yıl boyunca toplam harcamalarında yüzde 72’si tasarruf genelgesinden sonra yapıldı.
Ayrıca Erdoğan’ın örtülü ödenek kullanımı da hız kesmedi. Tasarruf genelgesinin ardından 4,5 milyar TL harcanan örtülü ödenekten 2023’ün tamamında 6,5 milyar TL harcandı. Toplam harcamanın yüzde 69’luk kısmı ise genelgeden sonra yapıldı.
***
TAŞIT ALIMLARI KISITLAMA DİNLEMEDİ
Kamunun, taşıt alımı için harcadığı paranın, genelgenin yayımlandığı aydan itibaren daha da arttığı ortaya çıktı. Kamunun taşıt alım harcamasında, genelgenin yayımlandığı temmuz ve aralık arasında 2,7 milyar TL’lik gider kaydedildi. Taşıt alımları harcamalarının yüzde 83’ü temmuzdan sonra yapıldı.
