Ortodoks Yahudilikte Kadın-Erkek Ayrımı ve Gözlerini Örtme Geleneği
Yahudi toplumunda kadın ve erkekler arasındaki ilişkiler, özellikle Ortodoks ve ultra-Ortodoks (Haredi) kesimlerde oldukça katı kurallara tabidir. Bu kurallar, Tevrat’ın emirleri ve Yahudi hukukunun (Halaha) yorumlarına dayanarak şekillenmiştir. Bunlardan biri de, dindar erkeklerin yabancı kadınlarla göz teması kurmaktan kaçınmalarıdır.
Kadın-Erkek Ayrımı (Tzniut) ve Günah İnancı
Yahudilikte iffet kuralları (tzniut), hem erkekler hem de kadınlar için geçerlidir. Ancak Ortodoks Yahudilikte özellikle kadınların tesettüre riayet etmesi beklenirken, erkeklerin de kadınlarla olan etkileşimlerinde dikkatli olmaları gerektiğine inanılır. Bu bağlamda, bazı dindar Yahudi erkekler, yabancı kadınlara bakmanın günaha yol açabileceğine inandıkları için gözlerini kapatırlar veya yere bakarak yürürler.
Bu uygulama özellikle Haredi Yahudileri arasında yaygındır. Bazı aşırı muhafazakâr gruplarda erkekler, sokakta veya toplu taşıma araçlarında kadınlarla karşılaştıklarında gözlerini elleriyle kapatır ya da başlarını çevirerek bakmamaya çalışırlar. Bunu yapmalarındaki temel gerekçe, cinsel düşüncelerden kaçınmak ve kendilerini ahlaki bir sınavdan korumaktır.
Yahudi Hukukunda ve Metinlerde Kadın-Erkek İlişkileri
Yahudi hukukuna göre bir erkek, evli olmadığı bir kadınla fiziksel temasta bulunamaz (shomer negiah). Benzer şekilde, bazı otoriteler erkeğin bir kadına uzun süreli bakmasını da sakıncalı bulmuştur. Talmud’da, kadınların baştan çıkarıcı olduğu yönündeki ifadeler, bu kuralın gerekçelerinden biri olarak gösterilir.
Talmud’da yer alan bazı görüşler şunlardır:
• Berakhot 24a: “Bir adam, bir kadına şehvetle bakarsa onunla zina etmiş gibi olur.”
• Sanhedrin 75a: “Bir adamın, evli olmayan bir kadınla gereksiz yere göz teması kurması bile uygunsuz kabul edilir.”
Bu görüşler, özellikle gelenekçi Yahudi topluluklarında kadın-erkek ayrımına yönelik sıkı kuralların oluşmasına yol açmıştır.
Uygulamalar ve Günümüz Yahudi Toplumundaki Farklılıklar
Bu tür uygulamalar, tüm Yahudiler tarafından benimsenmemektedir. Modern Ortodoks Yahudiler ve daha liberal Yahudi cemaatleri, bu kuralları daha esnek bir şekilde yorumlar. Günümüz İsrail’inde ve diaspora Yahudi topluluklarında kadın-erkek ilişkileri konusunda farklı yaklaşımlar görülmektedir.
Ancak ultra-Ortodoks kesimlerde kadın ve erkeklerin:
• Toplu taşıma araçlarında ayrı oturması,
• Dini etkinliklerde farklı alanlarda bulunması,
• Bazı bölgelerde kadınların kamusal alandaki varlıklarının sınırlandırılması gibi uygulamalar hâlâ devam etmektedir.
Özellikle Kudüs’ün Mea Shearim gibi Haredi mahallelerinde, kadınların fazla dikkat çekici giyinmesi veya belirli alanlara girmesi hoş karşılanmaz. Hatta bu tür yerlerde kadınların resimleri reklam panolarında bile yer almaz.
Sonuç
Yahudilikte kadın-erkek ayrımına yönelik uygulamalar, tarih boyunca değişiklik gösterse de, özellikle dindar kesimlerde hala sıkı bir şekilde uygulanmaktadır. Kadınları görüp de günaha girmemek için gözlerini kapatma pratiği, ultra-Ortodoks Yahudiler arasında bir hassasiyet olarak görülmektedir. Ancak bu, tüm Yahudi toplulukları için geçerli bir uygulama değildir ve daha modern Yahudi anlayışlarında böyle bir ayrım gözetilmez.
