Sosyal Güvenlik mevzuatı açısından, işçinin herhangi bir işyerinden sigortalı bildirebilmesinin koşulu; o işyerinde iş ve hizmet akdine dayalı çalışıyor olmasıdır. Sahte sigortalı ise gerçekte çalışmadığı bir işyerinden sigortalı olarak bildirilen kişidir. Nasıl ki işyerinde çalışan işçilerin tamamı mutlaka sigortalı olmak zorunda ise, işyerinde çalışmayan bir kişinin de sigortalı olması yasal olarak mümkün değildir.
Gerçekte çalıştırmadığı işçi veya işçileri sigortalı olarak bildiren işyerleri Sosyal Güvenlik Mevzuatı açısından sahte işyeri olarak tanımlanmaktadır. Sahte işyerleri, yaptıkları sahte sigortalı bildirimleri açısından, tamamen sahte işyeri ve kısmen sahte işyeri olarak sınıflandırılmaktadır.
-Gerçekte hiçbir çalışanı olmamasına rağmen sahte sigortalı bildirimi yapan, bir başka ifadeyle bildirdiği sigortalıların tümü sahte olan işyeri, sahte işyeridir, bu işyerlerinin kuruluş amacı da sahte sigortalı bildirmektir. Sahte işyerleri önce kuruluş aşaması resmi işlemlerini tamamlayarak Sosyal Güvenlik Kurumundan işyeri sicil numarası ile e-bildirge şifresini alırlar, sonrasında ise işyerinde çalıştırmadığı ancak sigortalı yapacağı kişiden aylık belirli bir miktar ücret talep ederek, bunun karşılığında kişileri e-bildirge yoluyla sigortalı olarak SGK’ya bildirirler ancak bildirim yaptığı sigortalılara ait prim borçlarını ise SGK’ya ödemeyerek kendilerine haksız bir gelir kaynağı sağlarlar.
-Gerçekte faaliyeti olan ve gerçek çalışanlarının yanında çalışmayan kişileri de sigortalı bildiren işyerleri ise kısmen sahte işyerleridir. Bu işyerleri gerçek çalıştırdığı işçilerin yanında işyerlerinde çalışmayan genellikle eş, dost veya tanıdıklarını da sigortalı bildiren işyerleridir.
Peki kişiler neden sahte sigortalı olurlar; kişileri sahte sigortalı olmaya yönelten birçok neden olmakla birlikte özellikle, belirli bir yaşa geldiği halde emeklilik için gereken hizmet süresini tamamlayamayan ve çalışma imkânı bulamayan kişiler bir an önce emeklilik hizmet süresini doldurmak için sahte sigortalılık yoluna başvurmaktadır, bunun dışında kendisinde veya ailesinde kronik rahatsızlığı olan kişiler, işsizlik ödeneği veya analık ödeneği gibi ödeneklerden yararlanmak isteyen kişiler de sahte sigortalılık yoluna başvurmaktadır. Ayrıca bankalardan kredi kullanmak isteyen ancak kayıtlı bir işi veya geliri olmayan kişilerde yine sahte sigortalılık yoluna başvurmaktadır. Bahsi geçen kişilere sahte sigortalı olmayı cazip kılan neden ise, sahte işyerlerinin kişilerin resmi yoldan isteğe bağlı sigortaya ödeyeceği prim tutarından, çok daha düşük tutar karşılığında sigortalı yapmalarıdır.
Sahte sigortalı olanların en çok dile getirdiği ve merak ettiği konu ise, primi ödenmemiş sahte sigortalı bildirimlerinin nasıl e-devlet sistemi hizmet dökümüne yansıdığıdır. Yukarıda da bahsedildiği gibi sahte işyerleri kuruluş aşaması resmi işlemlerini tamamlayarak Sosyal Güvenlik Kurumundan işyeri sicil numarası ve e-bildirge şifresi alan yerlerdir, kuruluş aşamasını tamamladıktan sonra aldıkları e-bildirge şifresi ile Sosyal Güvenlik Kurumu sistemine internet üzerinden her ay işçi çalıştırıyormuş gibi, sigortalı çalışma gün ve kazançlarına ait beyanlarını yaparlar, yaptıkları bu beyanlar ise e-devlet sisteminde kişilerin çalışma hayatı hizmet dökümünde görünür, buradan da anlaşılacağı üzere e-devlet hizmet dökümünde görünen sigorta bildirimleri tamamen işverenin sisteme yüklemesi ile oluşan beyannameden ibarettir, yani e-devlet hizmet dökümünde görünen her bildirim geçerli olmayabilir, burada önemli olan işverenin yaptığı işçi çalıştırma beyanının gerçeği yansıtıp yansıtmadığıdır.
Sahte işyeri incelemesi ve araştırmaları, Sosyal Güvenlik Kurumunda görev yapan Sosyal Güvenlik Denetmenleri tarafından yapılmaktadır. Sahte işyeri ve sahte sigortalılık tespiti mümkün olan durumdur ancak inceleme safhası uzun zaman ve emek gerektirdiğinden Sosyal Güvenlik Denetmenlerinin iş yükünün önemli bir bölümünü bu incelemeler oluşturmaktadır. Sosyal Güvenlik Denetmenleri yaptıkları inceleme ve araştırmalar neticesinde, her yıl binlerce sahte işyeri ve yüzbinlerce sahte sigortalı tespiti yaparak çok büyük oranda kamu zararının önüne geçmektedir.
Sonuç olarak, sahte işyeri ile sahte sigortalılık yasal olmayan ve tespiti mümkün olan bir durumdur, sahte işyeri kuran kişi veya tüzel kişiler yapılacak tespit neticesinde, yaptıkları yasal olmayan bu işten dolayı bir takım idari yaptırım ve adli soruşturmayla karşı karşıya kalacaklardır. Sahte sigortalıların ise yapılacak tespit neticesinde sahte bildirimi yapılan hizmetleri iptal edilerek emekli olmuş iseler aldıkları emekli aylıkları yasal faiziyle birlikte kendilerine borç çıkarılacaktır. Bunun yanında sahte sigortalılıktan dolayı aldıkları sağlık yardımları ile SGK ve İş-Kur aracılığıyla ödenen tüm ödenekler de kendilerine yasal faiziyle birlikte borç çıkarılacaktır, aynı zamanda bu kişiler de adli soruşturmayla karşı karşıya kalacaklarıdır. Herhangi bir işyerinde çalışmayan kişinin işyeri sigortalısı olarak bildirilmesinin yasal olmadığı, bu durumun tespit edileceği ve sonuçlarının ağır olacağı, herhangi bir işyerinde çalışmayan kişilerin ancak ve ancak yasal yol olan isteğe bağlı sigorta kolundan sigortalı olabileceği kamuoyunca bilinmelidir.
Ali Develi
