AVŞAR TÜRKMEN AŞİRETLERİNDE SAVAŞÇI KADINLAR VE BACIYAN-I RUM
Anadolu’nun tarihinde Türkmen aşiretleri, sosyal, ekonomik ve askeri alanlarda önemli roller üstlenmişlerdir. Bu süreçte, kadınların da savaşçı kimlikleriyle öne çıktığı bilinmektedir. Bacıyan-ı Rum yani Anadolu Bacıları, Ahi teşkilatına bağlı kadın örgütleri olup, sadece ekonomik ve sosyal alanda değil, gerektiğinde askeri sahada da aktif rol almışlardır.
Bu bağlamda, Dulkadiroğulları Beyliği gibi Türkmen devletlerinin ordularında kadın askerlerin yer aldığına dair kayıtlar oldukça dikkat çekicidir. Dulkadiroğulları’nın 30.000 silahlı kadın askere sahip olduğu iddiası, sayı olarak abartılı görünse de, kadınların savaşçı kimliklerini ortaya koyması açısından önemlidir. Aynı şekilde, Karaca Bey’in ordusunda da kadın askerlerin yer aldığı bilinmektedir. Bu durum, Türkmen aşiretlerindeki kadınların sadece ev ve aile hayatıyla sınırlı kalmayıp, askeri ve toplumsal hayatta da etkin roller üstlendiğini gösterir.
DULKADİROĞULLARI BEYLİĞİ VE TÜRKMEN AŞİRETLERİ
Dulkadiroğulları Beyliği, Anadolu’da Osmanlılar ve Memlükler arasında stratejik bir konuma sahip olmuş ve iki asra yakın bir süre bölgede hâkimiyet kurmuştur. Beylik, başlangıçta Maraş ve Elbistan bölgesinde kurulmuş, daha sonra sınırlarını doğuda Adıyaman, Kâhta, Besni, Harput, Malatya ve Akçadağ’a; kuzeyde Yozgat, Gemerek ve Gürün’e; batıda ise Kırşehir’e kadar genişletmiştir. Güneyde ise bugünkü Hatay ve Hassa bölgelerine kadar uzanan bir yönetim alanına sahip olmuştur.
Beyliğe adını veren Dulkadir Türkmenleri, Oğuzların Bozok koluna mensuptur. Aşiret yapısına baktığımızda Avşar, Bayat ve Beydili boylarının bu beyliğin temel unsurlarını oluşturduğu görülmektedir. Ancak beyliğin kurucusu olan Dulkadir Bey’in hangi boydan geldiği kesin olarak bilinmemektedir. Dulkadiroğulları’nın halkını oluşturan ve Uzunyayla’da yaşayan Bozok Türkmen aşiretleri, günümüzde Yozgat iline adını veren Bozok aşiretleriyle de bağlantılıdır.
SAVAŞÇI TÜRKMEN KADINLARIN TARİHTEKİ YERİ
Türk tarihinde kadınların savaşçılık yönü, Orta Asya’dan itibaren önemli bir gelenek olarak sürmüştür. Göktürkler ve Uygurlar döneminde kadınlar, sadece siyasi hayatta değil, savaş meydanlarında da erkeklerle birlikte mücadele etmiştir. Dede Korkut Hikâyeleri ve Destanlar, kadınların cesaretini ve savaşçılık yeteneklerini anlatan önemli kaynaklardır.
Bu gelenek, Anadolu’ya gelen Türkmen aşiretlerinde de devam etmiştir. Bacıyan-ı Rum teşkilatı bu geleneğin en önemli yansımalarından biridir. Ahi teşkilatına bağlı olarak faaliyet gösteren Bacıyan-ı Rum, savaşçı ruhlu kadınlardan oluşuyordu. Bunlar, el sanatları ve ticaretle uğraşmalarının yanı sıra, gerektiğinde düşmanlara karşı ellerine silah alıp mücadele etmişlerdir.
Dulkadiroğulları Beyliği’ndeki kadın savaşçıların varlığı da bu açıdan değerlendirilebilir. Türkmen aşiretlerinde kadınların ata binme, ok atma ve kılıç kullanma konusunda eğitim aldığı bilinmektedir. Sadece Anadolu’da değil, Osmanlı öncesi Memlük ordusunda bile bazı Türkmen kadınlarının savaşçı olarak görev yaptığı tarihi kaynaklarda yer almaktadır.
AĞAÇ-ERİLER VE TÜRKMEN AŞİRETLERİNİN ASKERİ GÜCÜ
Dulkadirli halkı içinde yer alan Ağaç-eriler, beylik içinde özel bir grup olarak bilinir. Genellikle ormanlık bölgelerde yaşayan ve askeri bakımdan bağımsız hareket eden bu gruplar, zaman zaman yağma ve talan faaliyetleriyle öne çıkmıştır. Ağaç-erilerin akınları, sadece Suriye bölgesine değil, Anadolu’nun iç kısımlarına, özellikle Sivas ve çevresine kadar ulaşmıştır.
Bu durum, Dulkadir beyleri için zaman zaman büyük sıkıntılara yol açmıştır. Öyle ki, bu tür iç karışıklıklar ve aşiretler arasındaki çatışmalar, Süli Bey’in hayatına mal olmuştur. Ancak bu gruplar aynı zamanda beylik için bir savunma gücü işlevi de görmüştür. Osmanlı ve Memlükler arasındaki mücadelede Dulkadiroğulları’nın sık sık saf değiştirmesi, aşiretlerin kendi çıkarlarını koruma çabasıyla bağlantılıdır.
AVŞAR BEYLİKLERİ
Avşar boyu, Oğuzların Bozok koluna mensup olup, tarih boyunca çeşitli bölgelerde önemli beylikler ve devletler kurmuştur. Bu beyliklerden bazıları şunlardır:
• Hûzistan Avşar Beyliği: 12. yüzyılda İran’ın Hûzistan eyaletinde Arslan oğlu Yâkub tarafından kurulmuştur.
• Karamanoğulları Beyliği: 13. yüzyılda Anadolu’nun güneyinde kurulan bu beylik, Avşar boyunun Karamanlı kolundandır.
• Germiyanoğulları Beyliği: Malatya yöresinden Kütahya’ya gelerek yerleşen bu beylik, Avşar boyunun Alişiroğulları koluna mensuptur.
• Saruhanoğulları Beyliği: Manisa ve çevresinde hüküm süren bu beylik, Avşar boyunun Saruhanlı kolundandır.
MEHMET ASLANTAŞ’IN AVŞAR KÜLTÜRÜNE KATKILARI
Dünya Avşarlar Derneği Mersin İl Başkanı Mehmet Aslantaş, Avşar kültürünün yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması konusunda önemli çalışmalar yürütmektedir. Aslantaş, Avşar boyunun Anadolu’daki köklü geçmişine ve Türk kültüründeki yerine dikkat çekerek, bu tür etkinliklerin tarihsel mirasın korunmasında kritik bir rol oynadığını belirtmiştir.
Özellikle Mayıs ve Haziran aylarında Mersin’de düzenlenecek geniş kapsamlı kültürel etkinlikler, Avşar gelenek ve göreneklerini tanıtmak, kültürel bağları güçlendirmek ve toplumsal birlikteliği artırmak adına büyük bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Bu etkinlikler kapsamında:
• Avşar Türküleri ve halk oyunları,
• Yörük göçü canlandırması,
• Okçuluk ve atlı sporlar,
• Yöresel yemeklerin tanıtımı,
• Söyleşi ve paneller gibi çeşitli faaliyetler planlanmaktadır.
Bu organizasyonlar, Avşar kültürünün farklı yönlerini tanıtarak, genç nesillerin bu zengin mirası daha yakından tanımasını sağlayacaktır.
Mehmet Aslantaş’ın bu girişimleri, Avşar kültürünün yaşatılması ve tanıtılması adına büyük bir önem taşımaktadır. Bu tür etkinlikler, Avşarların tarih boyunca üstlendikleri rollerin ve sahip oldukları kültürel değerlerin günümüzde de canlı tutulmasına katkı sağlayacaktır.
Mehmet Aslantaş yazdı
