Kars, hem ismiyle hem de tarihiyle derin bir geçmişe sahip. Adını, bölgeye M.Ö. 130-127 yıllarında yerleşen Karsaklardan alan şehir, Türkiye’nin en eski Türkçe il adı unvanını taşımaktadır. “Divan-ı Lügat-it Türk”e göre ise Kars kelimesi, deve veya koyun yününden yapılan elbise, şal, kuşak gibi dokumaları ifade etmektedir.
Tarih Öncesi Dönemlerden Başlayan Yerleşim
Yapılan arkeolojik kazılar, Kars’ın tarih öncesi çağlardan bu yana bir yerleşim merkezi olduğunu kanıtlamaktadır. Kura ve Aras nehirleri çevresindeki buluntular, bölgenin Kapataş, Yantmataş ve Cilalı Taş devirlerinden itibaren tarım ve hayvancılıkla uğraşıldığını göstermektedir.
Kars ve İlk Uygarlıklar
M.Ö. 5000-4000 yıllarında bölgeye yerleşen Huriler, Kars’ın bilinen ilk sakinleridir. Daha sonra bölge, M.Ö. 9. yüzyılda Urartuların egemenliğine girmiştir. Urartular, yaklaşık 2500 yıl boyunca küçük beylikler aracılığıyla yönetimlerini sürdürmüştür. M.Ö. 665’te İskitler, ardından M.Ö. 145’te Partlar, Kars’a hâkim olmuştur. Kars adı da Partlar döneminde kurulan Türk Arsaklı Beyliği’nden kaynaklanmaktadır.
Selçuklular, Osmanlılar ve Kars’ın Türk Yurdu Oluşu
Kars, 1064 yılında Selçuklu Türkleri tarafından fethedilerek Türk yurdu olmuştur. Selçuklular, bölgeyi Şeddadlı Beyliği’ne bırakmıştır. Ardından Gürcü Atabeyleri, Moğollar, Karakoyunlular ve Akkoyunlular bölgeyi kontrol etmiştir. Ancak 1535 yılında Kars, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmuş ve stratejik bir savunma merkezi hâline gelmiştir.
Kars’ın Gazilik Madalyası ve Kahramanlık Tarihi
1853-1856 Osmanlı-Rus Savaşı’nda, Kars’ın Rus ordularına karşı gösterdiği kahramanca savunma, tarihe altın harflerle yazılmıştır. Bu zaferin ardından Osmanlı, Kars’a “Kars Zafer Madalyası” takdim etmiştir. Bu madalya, Anadolu’da bir şehre verilen ilk “gazilik” unvanıdır.
Rus İşgali ve Kurtuluş Mücadelesi
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Kars, 40 yıl boyunca Rus işgali altında kalmıştır. Ancak Kars halkı, 1918’de önce Milli Şura sonra Cenub-i Garbi Kafkas Hükümeti’ni kurarak bağımsızlık mücadelesine devam etmiştir. 30 Ekim 1920’de Kazım Karabekir Paşa komutasındaki Türk ordusu, Kars’ı kurtararak Türk topraklarına katmıştır.
Sonuç: Tarihi ve Stratejik Bir Şehir
Kars, kadim tarihi boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış, savaşlar ve mücadelelerle yoğrulmuş bir Türk yurdu olarak bugünlere gelmiştir. Hem tarihi hem de kültürel mirasıyla, Anadolu’nun eşsiz değerlerinden biri olarak varlığını sürdürmektedir.(GHA)
